Архиерејска Божествена Литургија во соборниот храм на Света Софија во Охрид (16.07.2007)
Денес, на 15 јули 2007 година, по повод 40 години од возобновувањето на автокефалноста на Охридската Архиепископија во лицето на Македонската Православна Црква, во катедралниот храм на Света Софија во Охрид беше отслужена Архиерејска Божествена Литургија. Со Литургијата чиноначалствуваше Архиепископот Охридски и Македонски г.г. Стефан во сослужение со Митрополитот Полошко-кумановски г. Кирил, Митрополитот Преспанско-пелагонски г. Петар, Митрополитот Дебарско-кичевски г. Тимотеј, Митрополитот Струмички г. Наум, Митрополитот Повардарски г. Агатангел, Митрополитот Американско-канадски г. Методиј, Митрополитот Европски г. Пимен, Митрополитот Брегалнички г. Иларион, Викарниот Епископ Хераклејски г. Климент, Митрополитот г. Горазд и бројни свештенослужители. На Божествената Литургија покрај големиот број гости и верници присуствуваа и премиерот Никола Груевски и евроамбасадорот Ерван Фуере. „Ништо ново не направивме од она што другите го направија и не избравме друга отстапка од таа што ја направија скоро сите Православни Цркви, одвојувајќи се од некоја Црква“, истакна Архиепископот г.г. Стефан. Тоа што синоќа на свечената академија по повод јубилејот на МПЦ во катедралната црква Света Софија присуствуваа претседателот Бранко Црвенковски и премиерот Никола Груевски, според г.г. Стефан укажува дека МПЦ е народна црква и дека „им припаѓа подеднакво како на оние што се на власт, така и на обичниот народ“. „Со доаѓањето на раководителите на македонската држава се потврдува почитта и односот кон Македонската Православна Црква, зашто овој јубилеј е јубилеј за македонската држава и македонскиот народ“, рече г.г. Стефан, по завршувањето на свеченостите по повод 40 години од возобновувањето на автокефалноста на МПЦ.
Слово на Архиепископот Охридски и македонски г.г. Стефан, на Светата Архиерејска Литургија по повод 40 години возобновена автокефалност на Македонската Православна Црква на 15 јули 2007 година во црквата Света Софија во Охрид ГОДИНИ ПОТПРЕНИ ВРЗ ВЕКОВИТЕ Ако 16 јануари 1767 г. беше Велики петок, ако беше ден забележан во нашата историја како начало на нови распетија и нови духовни и национални голготи, тогаш 17 јули 1967 г. е ден - почеток на нашето возобновено автокефално живеење, ден на нашето црковно воскресение. Зашто, ако архиепископот Арсениј, со собраќата, притиснат од Високата Порта и непријателите на Охридската Архиепископија, прифатил административно мирување на охридскиот трон до подобри времиња, тогаш донесената Одлука на Светиот архиерејски синод, под раководството на архиепископот Доситеј, за возобновување на Охридската архиепископија, во која беше изразена волјата на Божјиот народ и македонските архиереи и истата едногласно и еднодушно, со радост и воодушевување прифатена од соборјаните, а потоа и по сите мак Токму по две столетија на Охрид, на Македонија и на македонскиот народ ни се врати она што некои се обидоа да ни го присвојат, си го вративме она што од Бога ни беше дадено - Црквата наша Павлова и Климентова, Црквата наша Охридска и Македонска. Со Синодската одлука, прифатена од Црковно-народниот собор, со која е обновена автокефалноста на Охридската архиепископија како Македонска православна црква, ја потврдивме вистината дека е слободен само оној кој со себе владее! - Зашто, да се биде слободен, значи да се има потполна слобода - и духовна и национална. Но, за да ја разбереме сегашноста и за побудно да внимаваме на иднината, потребно ни е почесто да се навраќаме на минатото. Историјата на македонскиот народ веројатно ќе имаше други текови ако до крај успееше Карпошовото востание во 1689 г. Сигурно дека и на Охридската архиепископија немаше да ѝ се случи она во 1767 година, ако успехот на Карпош потраеше и се проширеше по македонската земја. Исто така, подоцна, доколку востанијата во Разловци (1876) или во Кресна (1878) успееја да ѝ донесат слобода на Македонија, сосема различно, веруваме, ќе нѐ третираа и во Сан Стефано и на Берлинската конференција, а со тоа и поинаку ќе се одвиваа македонските национални и црковни работи. Ако, пак, успеевме на Илинден во 1903, тогаш немаше да ни се случат црните години и децении на почетокот од дваесеттиот век; тогаш ќе имавме друга улога во балканските војни, доколку ги имаше, и поинаков третман на Конференцијата во Букурешт 1913 г. Тогаш не ќе можеа да одлучуваат кој колку ќе земе од Македонија, и кој за кого ќе го разменува Македонецот. .. 
„Ќе издржиме на патот кој сме го избрале и кога тогаш Македонската Православна Црква ќе биде призната од другите Православни Цркви. Посакуваме, веруваме и се надеваме тоа да биде во блиска иднина“, изјави за медиумите поглаварот на Македонската Православна Црква, Архиепископот Охридски и Македонски г.г. Стефан, по Божествената Литургија. 
едонски средини, во Татковината и насекаде по светот, денес, по 40 години, можеме да речеме дека донесената била одлука за македонска правда и вистина.
Ех, ако беше така, немаше да доживееме половина народ да се претвори во бежанци, печалбари и патници без цел, а половината без домови и домаќини. Немаше да дочекаме нови поделби и меѓи, како ни срамни купопродажби на македонските епархии, сосе македонското паство. Со еден збор - ни била нанесена неправда и несреќа со несогледливи последици, кои траат до денес. И, за жал, единствена надеж ни било - доколку дојде до нови војни, ќе може да се очекуваат подобри времиња и состојби за Македонија. - И дошло до војна! Нова, но пак со окупација и пак со нови поделби. Но војната, покрај сите несреќи и жртви, донела исполнување на дел од македонските надежи. Така, на првата ослободена територија во Западна Македонија, во Дебарца - во историското Издеглавје, уште во 1943 г. се чу гласот на македонското свештенство и народ: Сакаме слобода за Македонија и обнова на Охридската архиепископија!
Уште во текот на војната била формирана „Иницијативна група за црковно административно организирање на Православната црква во Македонија”. Дека само во слобода се раѓаат и донесуваат одлуки со визија, се потврди и во октомври 1944 г., кога на ослободената територија во велешко, во с. Врановци, се формирал Свештенички ницијативен одбор за организирање на црковниот живот во Македонија, кој потоа, во ослободените места, основал црковни одбори. Македонското свештенство било на страната на народноослободителното движење, а свои претставници имало и на Првото заседание на АСНОМ, во тогаш македонскиот манастир „Свети Прохор Пчињски”.
На 4 март 1945 г., во Офицерскиот дом на слободно Скопје, бил одржан Првиот македонски црковно-народен собор. На истиот, меѓу другото, била донесена одлука – „да се обнови Охридската архиепископија како самостојна Македонска православна црква”, „да има свои народни епископи и народно свештенство” и сл.
Следната 1946 г., на 9 и 10 мај, било одржано Свештеничко собрание во присуство на над 200 црнорисци од сите краеви на Македонија. На тоа собрание, македонското свештенство истакнало дека „иднината на Црквата во Македонија е само во домородни архиереи и домородно свештенство, во администрацијата и кореспонденцијата да се употребува единствено македонскиот јазик” итн.
И покрај новонастанатите состојби во повоена Југославија, во која Македонија е рамноправен федеративен дел, односно, иако македонскиот народ се изборил за своите национални права, сепак, црковните прашања не се решавале лесно, пред сѐ, поради националистичкиот однос на архиерејскиот собор на Српската православна црква кон православните припадници на другите народи. Исто така, немањето архиереи и кандидати за највисокиот ерархиски чин, го отежнувало решавањето на црковното прашање во Македонија. Ниту со промените во врвот на Српската православна црква, поради упокојувањето на патријархот Гаврило, на 6 мај 1950 г., и подоцна на Викентие, во 1958 г., не се променила на подобро состојбата со поставеното барање на македонското свештенство и народ за разрешување на прашањето за Црквата во Македонија.
Но, Божјите планови се неиспитливи! Во 1951 г. Топличкиот епископ Доситеј, по потекло Македонец, викар на српскиот патријарх, ја посетил Македонија и насекаде бил срдечно дочекуван и приман. Впечатоците на епископот Доситеј веројатно влијаеле што Соборот, кој на своето заседание во 1954 г., дал согласност за епархиите во Македонија да се избираат архиереи, по потекло Македонци. Сигурно извештајот на епископот Доситеј помогнал, што во април, пред мајското заседание во 1958 г., патријархот Викентие да ја посети Македонија, придружуван од епископите - нишкиот Јован, браничевскиот Хризостом и викарниот Доситеј. На делегацијата на Српската православна црква насекаде им било укажувано должното гостопримство. Патријархот Викентие пред македонските свештеници ветувал дека проблемот со Црквата во Македонија ќе се реши веќе на мајското заседание на Архиерејскиот Собор. За жал, од Соборот немало позитивна одлука. Од тие причини, Иницијативниот одбор закажал Црковно-народен собор за 4 и 5 октомври 1958 г.
Во меѓувреме, починал патријархот Викентиј (5 јуни 1958), па наместо него, новоизбраниот патријарх Герман бил поканет на претходно закажаниот Собор во Охрид. Тој не дошол на Соборот, но неговиот викарен епископ Доситеј прифатил да дојде, и не само што дошол, туку и се ставил на располагање на Црквата во Македонија. На Соборот, во присуство на 219 делегати, свештеници и мирјани, биле донесени повеќе одлуки, меѓу кои - за обнова на Охридската архиепископија како Македонска православна црква, дека граници на Црквата се границите на НР Македонија, дека на чело на Македонската православна црква стои митрополит Македонски, дека Македонската православна црква ќе се управува според Уставот што Соборот ќе го донесе, дека покрај митрополитот Соборот ќе избере и други епархиски архиереи, дека заради одржување на црковно-канонското единство со православните цркви на територијата на ФНРЈ Македонската православна црква го признава Патријархот, преку кого се манифестира единството на Православната црква.
На 5 октомври, во црквата „Света Богородица Перивлепта”, епископот Топлички Доситеј бил востоличен за архиепископ Охридски и Скопски и прв митрополит македонски, Томо Димовски, во монаштво - Наум, за иден епископ злетовско-струмички, а Никола Трајковски, во монаштво - Климент, за епископ Охридско-битолски. По овој чекор на членовите на Црковно-народниот собор, Српската православна црква имала умерено однесување, што било потврдено на следниот Собор на архиереите во Белград, кога на заседанието во јуни 1959 г. било констатирано дека „епархиите Скопска, Охридско-битолска и Злетовско-струмичка на Црковно-народниот собор оддржан од 4-6 октомври 1958 г. во Охрид, се издвоиле во самостојна Македонска православна црква, која се управува по Уставот донесен на тој Собор, а останува и понатаму во канонско единство со Српската православна црква - во персонално единство, преку нејзиниот Поглавар, Негова Светост патријархот на Српската православна црква.”
Истата година, по Соборот, патријархот ја посетил Македонија и на 19 јули, во храмот „Свети Константин и Елена” во Скопје, во сослужение на македонскиот митрополит Доситеј, го хиротонисал архимандритот Климент за епископ Охридско-битолски, што е клучен настан за иднината на Македонската православна црква. На 26 јули во Штип, од двајцата македонски архиереи, архимандритот Наум бил хиротонисан за епископ Злетовско-струмички.
Но, донесената одлука околу единството со Српската православна црква преку персоналното единство со српскиот патријарх во практика не функционирала. Освен при посетата на Македонија со рускиот патријарх Алексиј, во мај 1962 г., патријархот Герман никаде не се претставил како патријарх Српски и Македонски, како што било договорено. Тоа довело до нарушување на довербата и на односите меѓу Српската и Македонската православна црква. Дури од архиепископот Доситеј било побарано да не се претставува како Поглавар и да не носи одличја на самостојна православна црква. Доказ за влошувањето на односите меѓу двете цркви била одлуката на Архиерејскиот сабор на Српската православна црква во мај 1966 г., со која се ревидирала одлуката од 1959 г. Имено, Соборот одлучил во иднина Македонската православна црква да не може да го изменува или дополнува својот Устав, што значело директно мешање во надлежностите на највисокото тело на Македонската православна црква. Светиот архиерејски синод на Македонската православна црква, со писмо од 5 декември 1966 г., по осумгодишно самостојно делување како Црква, побарал Соборот да ѝ признае целосна автокефалност.
И наместо братски и христијански одговор, Македонската православна црква добила навредливи закани, со кои биле погазени и најмалите надежи дека ќе се надминат меѓуцрковните недоразбирања. Така, на Синодот на Македонската православна црква не му преостанувало друго, освен да донесе одлука за целосно возобновување на автокефалноста, и таа одлука да ја претстави пред највисокото тело на Црквата - на Црковнонародниот собор. И тоа се случило! Пред 40 години, на 17 јули, Синодот ја донесол историската одлука за возобновување на автокефалноста на Охридската архиепископија. Следниот ден, на 18 јули, на Црковнонародниот собор, одржан во овој храм на охридските архиепископи, едносгласно и еднодушно била прифатена донесената одлука. 
Тоа што Синодот го одлучил, а Црковнонародниот собор го потврдил, не било новост во животот на православните цркви. Така постапила Бугарската православна црква обновувајќи ја Трновската патријаршија, укината уште во 1393. Во 1870 г. Бугарите ја обновиле Трновската патријаршија, која дури во 1945 г., по 75 години, била призната од Цариград и другите помесни православни цркви. Српската православна црква - наследничката на некогашната Пеќска патријаршија, која била укината 1766 г., своето возобновување го потпира врз кралскиот указ од 17 јуни 1920 г., со која српските митрополии се обединиле во една. Грчката црква е создадена откако Грција во 1830 г. се стекнала со државна независност. И Грците, во 1833 г., самоиницијативно прогласиле автокефалност, на што Цариград се воспротивил. Дури во 1850 г. биле воспоставени меѓусебни односи, по што Цариград ја признал Грчката црква за автокефална. Албанската е една од помладите меѓу помесните православни цркви. Како помесна православна црква била призната во 1937 г. Но, Втората светска војна и комунизмот оставиле трагични последици на Црквата во Албанија. Дури во 1992 г. е обновена и веднаш призната од Вселенската патријаршија.
Ете, ако не исти, тогаш се слични историските патишта и начините како ја стекнале својата автокефалност и соседните православни цркви. И споменативе, како и скоро сите православни цркви, го поминале нашиот пат. Историјата не забележала дека некој православен народ се издвоил во посебна црква ако претходно не го побарал тоа, не забележала дека некој добил од некого томос за небарана автономија или автокефалија. Исто така, нема пример каде некоја Црква, која некогаш постоела, па била укината, по возобновувањето не била призната?! Токму тоа треба да ни дава надеж и да нѐ исполнува со трпение - дека на нашата возобновена Охридска архиепископија како Македонска православна црква ќе ѝ се даде достоинството што го имала и што го заслужува како автокефална црква, односно дека од останатите, порано или подоцна, ќе биде прифатена како помесна православна црква.
Благословувајќи ги свештенослужителите, монаштвото и сиот наш богољубив народ во Татковината и ширум светот и честитајќи ја годишнината, ќе речам: „да стоиме во слободата со која Христос нѐ ослободи” (Галат. 5, 1) и да ја делотвориме Одлуката на Синодот и соборјаните, донесена пред 40 години, а со тоа да ја чуваме и зачуваме нашата автокефална Охридска архиепископија, односно нашата Македонска православна црква!
По молитвите на свети апостол Павле, на светите рамноапостоли Климент и Наум, на архиепископите Арсениј и Доситеј - нека биде така! Нека ни е вечна Црквата наша Македонска! Амин!
